دانش آموزان در کلاس چهارم ابتدایی در دو درس نهم و دهم کتاب علوم خود درباره بدن انسان با عنوان بدن ما مطالبی را می خوانند تا با ساختار بدن انسان و کارکرد بعضی از قسم های بدن آشنا شوند. مطالبی مثل آشنایی با ساختار ساده سلول، تقسیم آن و انواعی از سلول های بدن انسان یا بخش ها و اندام های اصلی مانند دستگاه تنفس، گردش خون و دفع مواد زائد در بدن انسان.
در این مطلب از سری مطالب آموزشی شباهنگ قصد داریم تا در مورد بدن انسان، سلول های بدن و دستگاه گوارش اطلاعات بیشتری بیان نماییم.
تعریف سلول، اندازه سلول
سلول کوچکترین واحد تشکیل دهنده موجود زنده است. درواقع سلول واحد اساسی زندگی است. بعضی از موجودات مانند باکتری ها از یک سلول واحد تشکیل شده اند، برخی دیگر از تریلیون ها سلول تشکیل شده اند. انسان ها نیز از سلول های بسیاری تشکیل شده اند.
تعریف سلول از کجا آمد؟ کلمه سلول از کلمه لاتین cellula گرفته شده است که به معنی محفظه کوچک است. سلولها توسط دانشمندی به نام رابرت هوک کشف شدند.
نکته باورنکردنی: در حقیقت انسان، سلولهای باکتریایی بیشتری نسبت به سلولهای انسانی دارند. اوه!
اندازه سلول آنقدر کوچک است که نمی توانید با چشم ببینید. شما باید برای دیدن سلول از میکروسکوپ ها استفاده کنید.
انواع مختلف سلول
انواع مختلفی از سلول وجود دارد. هر نوع سلول متفاوت است و عملکرد متفاوتی را انجام می دهد. به عنوان مثال ما در بدن خود سلول های عصبی داریم که می توانند از پاها تا نخاع و مغز ما باشند. سلولهای عصبی به انتقال پیام در بدن کمک می کنند. ما همچنین میلیاردها سلول کوچک در مغز داریم که به ما در فکر کردن کمک می کنند، یا سلولهای ماهیچه ای که به حرکت بدن ما کمک می کنند. سلول های بسیار بیشتری در بدن ما وجود دارد که باعث می شوند تا عملکردهای مختلف داشته باشیم و زنده بمانیم.
اگرچه تعداد زیادی سلول مختلف وجود دارد ، اما اغلب به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
انواع سلول: پروکاریوتی و یوکاریوتی
خب حالا هرکدام را تعریف می کنیم تا بیشتر با آنها آشنا شویم.
سلولهای پروکاریوتی: سلول پروکاریوتی یک سلول کوچک و ساده است که هیچ هسته ای ندارد. ارگانیسم های ساخته شده از سلول های پروکاریوتی مانند باکتری ها بسیار اندک هستند. سه ناحیه یا قسمت اصلی سلول پروکاریوتی عبارتند از:
غشاء سلول: این از دیواره سلولی، غشایی و کپسول ساخته شده است.
ناژک یا flagella: زائده هایی مانند شلاق هستند که می توانند به سلول کمک کنند. البته همه سلولهای پروکاریوتی ناژک ندارند.
سیتوپلاسم: داخل سلول به نام ناحیه سیتوپلاسمی شناخته می شود. این منطقه شامل نوکلئوئید یا هسته، ریبوزوم و میتوکندری، است.
همانطور که گفتیم در سیتوپلاسم قسمتهایی وجود دارند مانند:
میتوکندری: این جایی است که سلول انرژی خود را دریافت می کند. در بدن انسان ، غذایی که هضم کرده ایم با اکسیژن موجود در میتوکندری واکنش نشان می دهد تا انرژی لازم برای سلول فراهم شود.
ریبوزوم ها: ریبوزوم ها مانند کارخانه های ریز هستند که چیزهای مختلفی را برای عملکرد سلول نیاز دارند ، مانند پروتئین ها.
هسته: هسته مغز سلول است که از کروموزوم ها برای آموزش بقیه سلول استفاده می کند که بعد چه کاری انجام دهند. جالب است نه؟
سلولهای یوکاریوتی: این سلولها به طور معمول بسیار بزرگتر و پیچیده تر از سلولهای پروکاریوتی هستند. آنها یک هسته سلولی تعریف شده دارند که DNA سلول را در خود جای داده است. اینها انواع سلولهایی هستند که در گیاهان و حیوانات می یابیم.
تقسیم سلول
بعضی اوقات پیش می آید که زمین می خورید و زانوی شما زخم می شود، اما بعد از مدتی زخمی تشکیل می شود و با خشک شدن و افتادن زخم پوست جدیدی در آن قسمت دارید. خب به نظر شما چه اتفای افتاده است؟ جادویی اتفاق می افتد؟
چرا تقسیم سلول اتفاق می افتد؟
هر روز، هر ساعت، هر ثانیه یکی از مهمترین وقایع زندگی در بدن شما جریان دارد. سلول ها در حال تقسیم هستند. وقتی سلول ها تقسیم می شوند، سلول های جدیدی ایجاد می کنند.
یک سلول واحد برای ساختن دو سلول تقسیم می شود و این دو سلول برای ساختن چهار سلول و … همینطور تقسیم می شوند. ما این فرآیند را “تقسیم سلولی” یا “بازتولید سلول” می نامیم، زیرا سلول ها وقتی تقسیم می شوند سلولهای جدید تشکیل می شوند. توانایی تقسیم سلول ها برای موجودات زنده بی نظیر است مگر نه؟
خب وقتی پوستتان زخم می شود، سلولهای پوستی شروع به تقسیم می کنند تا پوست جدیدی را جایگزین سلولهای پوستی زخمی و مرده شما بکنند.
دلیل دیگر تقسیم سلولی رشد موجودات زنده است. سلول ها همچنین تقسیم می شوند تا موجودات زنده رشد کنند. سلولها بزرگ نمی شوند. درواقع موجودات رشد می کنند زیرا سلول ها در حال تقسیم هستند تا بیشتر و بیشتر سلول تولید کنند. در بدن انسان، تقریباً دو تریلیون سلول هر روز تقسیم می شوند. چه عدد غیرقابل باوری!
این یعنی اینکه ما هر روز حدود ۵۰ میلیون سلول پوستی از دست می دهیم. البته سلول های پوستی زیادی برای جایگزینی ساخته می شود پس نگران نباشید. بنابراین تقسیم سلولی در سلول های پوستی از اهمیت بالایی برخوردار است. سلولهای دیگر، مانند سلولهای عصبی و مغزی، بسیار کمتر تقسیم می شوند.
نکته مهم دیگری را یادتان باشد که سلول ها باید در زمان مناسب جلوی تقسیم را بگیرند. اگر یک سلول وقتی قرار است متوقف شود، نتواند جلوی تقسیم را بگیرد، این کار می تواند به بیماری به نام سرطان منجر شود. حتما نامش را شنیده اید؟
دستگاه گوارش انسان
در دستگاه گوارش انسان قسمت‌های زیادی وجود دارد که با هم کار می‌کنند. غذای ورودی به بدن به شکل مولکول های بزرگی است که این مولکول ها شامل کربوهیدرات‌ها (مانند قندها)، پروتئین‌ها، لیپیدها (مانند تری‌گلیسیریدها) و اسیدهای نوکلئیک هستند.
اما بدن ما نمی تواند این مولکول های بزرگ را جذب خون کند. شما حتما می دانید که مواد غذایی از طریق خون و رگها به همه بدن می رسند. بنابراین این مولکول‌های پیچیده باید به شکل های ساده‌تر تبدیل شوند تا بدن بتواند آنها را جذب کند.
لوله‌های گوارشی در دستگاه گوارش انسان از دهان شروع می‌شوند. دهان شامل دو بخش است: حفره دهانی و زبان. دندان‌ها، غذایی که می خورید را خرد می‌کند و زبان شما تکه های خرد شده را با «ترشحات بزاقی یا بزاق دهانتان» مخلوط و نرم می‌کند.
پس از دهان، غذا از راه گلو وارد حلق می شود. در حلق نیز از راه لوله ای به نام مری وارد معده می شود. در معده، اسید معده به شکل مایعی زرد رنگ قرار دارد که غذار را کوچکتر می کند
غذای خرد و له شده از معده راهی روده باریک می‌شود. در روده باریک چند بخش وجود دارد که هر بخش وظیفه خاصی در هضم و جذب غذا بر عهده دارد.
بعد از اینکه غذا در روده باریک شما تا حد زیادی هضم شد، از طریق سلولهای روده باریک جذب خون می شود. باقی مانده های مواد غذایی وارد روده بزرگ می شود. مواد هضم شده باقی‌مانده در روده بزرگ بیشتر و بیشتر کوچک شده و هضم می شود، به طوری که آب و ویتامین‌های مواد غذایی گرفته می شود و در نهایت هرچه که باقی می ماند به سمت انتهای روده بزرگ می رود تا به عنوان مدفوع از بدن شما دفع شود.
آیا می دانستید در روده های شما باکتری هایی وجود دارند که در هضم مواد غذایی به بدن کمک می کنند؟ نترسید این باکتری ها، مفید هستند و از زمانی که شما متولد شدید در بدنتان بوده اند. آن ها برای هضم غذا در روده ها مهم و حیاتی و خوب هستند.
امیدواریم با خواندن این مطلب اطلاعات بیشتری در مورد بدن خودتان به دست آورده باشید.
همچنین بخوانید:
