ابر اورت، از مشاهده تا تئوری
به مدت هزاران سال است که ستاره شناسان ستاره های دنباله دار را که به زمین نزدیک می شوند و آسمان شب را روشن می کنند به تماشا می نشینند. اما با گذشت زمان، این مشاهدات منجر به پارادوکسها و تناقضات متعددی شد. به عنوان مثال، این دنباله دارها از کجا آمده بودند؟ درنهایت، این مشاهدات منجر به یک تئوری شد مبنی بر اینکه بسیار فراتر از خورشید و سیارات، ابر بزرگی از مواد یخی و سنگ های یخی وجود دارد که بیشتر این دنباله دارها از آن سرچشمه می گیرند. ابری به نام اورت که نام بنیانگزار اصلی این تئوری یعنی “یان هدریک اورت” را یدک می کشد.
ابر اورت دورترین قسمت منظومه شمسی است. حتی تصور می شود نزدیکترین اشیاء موجود در ابر اورت، چندین بار از دورترین مرزهای بیرونی کمربند کویپر نیز، دورتر هستند. این ابر تقریبا کروی شکل و از یک ابر بیرونی و یک ابر داخلی (دونات شکل) تشکیل شده است. (کمربند کویپر یک حلقه قرصی شکل در خارج از منظومه شمسی است که از انبوهی از اجرام ساخته شده است. موقعیت آن در فاصله ۳۰ تا ۵۵ واحد نجومی از خورشید بوده که در صفحه ای به دور خورشید میچرخد).
موقعیت ابر اورت در منظومه شمسی
خورشید و ابر اورت ⇑ کمربند کویپر و ابر اورت⇑
بر خلاف مدار سیارات و کمربند کویپر که عمدتاً در همان دیسک مسطح اطراف خورشید قرار دارد، اعتقاد بر این است که ابر اورت یک پوسته کروی غول پیکر در اطراف منظومه شمسی است. مانند حباب بزرگ و دیواره ای ضخیم که از تکه های یخی فضا ساخته شده است و هم اندازه کوه ها و گاهی اوقات بزرگتر است. ابر اورت ممکن است میلیاردها یا حتی تریلیون شیء داشته باشد (برآورد می شود ابر اورت دربردارنده حدود ده تریلیون جرم فضایی باشد). فاصله از خورشید تا ابر اورت به حدی گسترده است که توصیف آن در واحدهای متداول مایل یا کیلومتر بسیار سخت است و برای توصیف این فاصله از واحدهای نجومی استفاده می شود. یک واحد نجومی برابر فاصله میانگین زمین تا خورشید، حدود ١۵٠ میلیون کیلومتر است که به اختصار AU گفته می شود. فاصله خورشید تا این ابر یک چهارم فاصله تا نزدیکترین ستاره به خورشید، یعنی ستاره پروکسیما قنطورس است. ابر اورت در فاصله ۵۰٫۰۰۰ واحد نجومی و تقریباً یک سال نوری از خورشید قرار دارد.
درواقع ابر اورت در فضای بین ستاره ای، فراتر از هلیوسفر خورشید قرار دارد. جایی که مرز کیهان شناختی بین منظومه شمسی و منطقه تسلط گرانشی خورشید را تعیین می کند.
ابر اورت حاوی یخ هایی است که قدمت آن به منشاء منظومه شمسی باز می گردد. این ابر تقریبا کروی است و تصور می شود که منشأ بیشتر دنباله دارهایی است که به طولانی مدت مشاهده شده است. بر مبنای یکی از معروفترین نظریه ها، ماده اولیه موجود در Oort Cloud در اولین دوره های شکل گیری منظومه شمسی به خورشید جوان نزدیکتر بوده است. با بزرگ شدن سیارات و به ویژه هنگامی که مشتری به هم پیوسته و به موقعیت فعلی خود مهاجرت کرد، تأثیر گرانشی مشتری بسیاری از اشیای یخی را در موقعیت فعلی خود در ابر اورت پراکنده کرده است.
ابر اورت، خاستگاه دنباله دارها
دنباله دارها دنباله دارها یا comets، باقیمانده مجموعه ای از گاز، یخ، سنگ و غبار هستند که حدود ۴٫۶ میلیارد سال پیش در منطقه بیرون سیارات شکل گرفتند و در مدار بیضی کشیده ای به دور خورشید در گردش هستند. اخترشناسان تصور می کنند که منشأ دنباله دارهای طولانی مدت (آنهایی که دوره مداری بیش از ۲۰۰ سال دارند) در Oort Cloud است. دنباله دار هالی که یکی از معروف ترین ستاره های دنباله دار است در ابر Oort سرچشمه گرفته است. به عبارت دیگر ابر اورت از همان موادی تشکیل شده که دنباله دارها از آن ساخته شده اند. در لبه منظومه شمسی حتی یک گرانش کوچک از یک ستاره گذرا می تواند دنباله داری را از اسارت گرانش خورشید آزاد کند. پس از آن، این اجرام دارای دوره تناوب چرخشی طولانی می شوند و به سمت مناطق داخلی منظومه شمسی رفته و دنباله دارهای مدار بلند را می سازند. دنباله دارهای مدار بلند دوره تناوبی تا بیش از هزار سال داشته و مدار آن ها بیضی شکل است. به همین دلیل دوره تناوبشان طولانی است. ولی دوره تناوب دنباله دارهای مدار کوتاه، حداکثر ۲۰۰ سال است.
به طور کلی به اجرام کمربند کویپر و ابر اورت اجرام فرانپتونی یا TNO نیز می گویند. چرا که مدار چنین اجرامی در فاصله دورتری از نپتون نسبت به خورشید قرار گرفته است.
بیشتر بخوانید:
دنباله دارها، ستاره یا یک جرم یخی
جاذبه چیست؟ حقایقی در مورد نیروی بنیادین گرانش
