صورت فلکی عقرب یکی قدیمی ترین صورت فلکی های شناخته شده است که در ابتدا توسط بطلمیوس در قرن دوم میلادی فهرست بندی شد. عقرب از نظر اندازه ۳۳ امین صورت فلکی بزرگ آسمان است که منطقه ای به وسعت ۴۹۷ درجه مربع از آسمان را اشغال کرده است. این صورت فلکی در عرض های جغرافیایی بین ۴۰+ و۹۰- قابل مشاهده است.
صورت فلکی های همسایه آتشدان، تاج جنوبی، ترازو، گرگ، گونیا، مارافسای و کماندار هستند.
عقرب به همراه صورت فلکی های قوچ، گاو، دوپیکر، خرچنگ، شیر، سنبله، ترازو، کماندار، بزغاله، آبریز و دوماهی به خانواده صورت فلکی ماه های سال متعلق است.
پیدا کردن صورت فلکی عقرب
پیدا کردن عقرب به دلیل قرار گرفتن آن در مرکز راه شیری ساده است. عقرب از یک تنه به شکل S تشکیل شده است که در انتهای آن دو چنگال قرار گرفته و در قسمت دم، نیش قرار دارد. این صورت فلکی هم از نیمکره شمالی و هم از نیمکره جنوبی قابل مشاهده است. البته از زیر خط استوا به صورت واژگون دیده می شود.
در نیمکره شمالی، بهترین زمان مشاهده صورت فلکی عقرب در ماه های تیر و مرداد است گرچه تا اواسط شهریور نیز قابل مشاهده باقی می ماند.
عقرب شکل متمایزی دارد و بنابراین به آسانی می توان آن را در آسمان پیدا کرد. کافی است بین صورت فلکی های ترازو و کماندار و زیر صورت فلکی مارافسای به دنبال الگویی از ستارگان به شکل S باشید.
افسانه صورت فلکی عقرب
در افسانه های یونان باستان، صورت فلکی عقرب با عقربی که اوریون، شکارچی افسانه ای را کشت شناخته می شود. این دو صورت فلکی هرگز با هم در آسمان دیده نمی شوند و در دو سوی مخالف هم قرار دارند و گفته می شود اوریون در حال فرار از عقرب است زیرا وقتی عقرب در آسمان ظاهر می شود از سمت دیگر شکارچی غروب می کند.
در یک نسخه از افسانه، اوریون قصد ربودن آرتمیس (الهه زمین و شکار) را داشت، اما موفق نشده و آرتمیس عقربی را برای کشتن او می فرستد. در نسخه دیگر اوریون ادعا می کند می تواند هر موجود وحشی را شکار کند. در پی این ادعا زمین خشمگین شده و عقربی را به سمت اوریون می فرستد تا او را از بین ببرد.
در زمان یونان باستان، صورت فلکی عقرب به طور قابل توجهی منطقه بزرگ تری از آسمان را اشغال می کرد و از دو بخش تشکیل می شد: قسمت بدن و نیش، و یک قسمت دیگر که شامل چنگال ها بود. در قرن اول قبل از میلاد رومی ها این چنگال ها را از صورت فلکی عقرب جدا کرده و به عنوان یک صورت فلکی دیگر یعنی ترازو به حساب آوردند.
ستاره های اصلی صورت فلکی عقرب
- آلفا عقرب (قلب العقرب، Antares ): آلفا عقرب درخشان ترین ستاره ی صورت فلکی عقرب و ۱۶ امین ستاره درخشان آسمان شب است. قدر ظاهری این ستاره ۰٫۹۶ و فاصله تقریبی آن از خورشید ۵۵۰ سال نوری است. قلب العقرب یک ابرغول سرخ است که قلب عقرب را نشان می دهد. نام لاتین این ستاره به معنی “شبیه مریخ” است و اشاره به شباهت رنگ سرخ ستاره به سیاره مریخ دارد. این مقایسه احتمالا به منجمان بین النهرینی مربوط می شود.
- لاندا عقرب (Shaula): این ستاره دومین ستاره درخشان عقرب و ۲۵ امین ستاره درخشان آسمان شب است که در فاصله تقریبی ۷۰۰ سال نوری از منظومه شمسی قرار دارد. لاندا عقرب یک سیستم ستاره ای چندگانه با سه جزء قابل مشاهده است. نام سنتی این ستاره از یک کلمه عربی گرفته شده که به معنی “دم” است.
- بتا عقرب (Graffias): بتا عقرب یک سیستم ستاره ای چندگانه دیگر در صورت فلکی عقرب است که در تلسکوپ های کوچک به صورت یک ستاره دوتایی دیده می شود. دو ستاره ی پرجرم این سامانه، ستاره های رشته اصلی و متعلق به کلاس طیفی B هستند. جرم هر دو آنها حداقل ۱۰ برابر جرم خورشید است و همچنین انتظار می رود زندگیشان را به صورت یک انفجار عظیم ابرنواختری نوع دو به پایان برند.
- دلتا عقرب (Dschubba): یک ستاره دوتایی با قدر ظاهری ۲٫۳۰۷ و فاصله تقریبی ۴۹۰ سال نوری. دلتا عقرب یک ستاره همدم دارد که هر ۲۰ روز یک بار به دور آن می چرخد. نام لاتین این ستاره از نام عربی آن گرفته شده که به معنی “پیشانی” است و به پیشانی عقرب اشاره دارد.
- تتا عقرب (سرگس،Sargas): یک غول زرد درخشان تکامل یافته با قدر ظاهری ۱٫۸۷ و فاصله تقریبی ۳۰۰ سال نوری از منظومه شمسی. جرم این ستاره ۵٫۷ برابر جرم خورشید، شعاع آن ۲۶ برابر شعاع خورشید و درخشندگی آن ۱۸۳۴ مرتبه بیشتر از درخشش خورشید است. نام سنتی ستاره، سرگس، منشا سومری دارد و معنای آن هنوز نامشخص است.
- اوپسیلون عقرب (Lesath): یک ستاره زیرغول با قدر ظاهری ۲٫۷۰ و فاصله تقریبی ۵۸۰ سال نوری از منظومه شمسی. جرم ستاره ۱۱ مرتبه بیشتر از جرم خورشید و درخشندگی آن ۱۲۳۰۰ مرتبه بیشتر از درخشش خورشید است. نام سنتی این ستاره از نام عربی آن نشات گرفته و به معنی ” محل عبور حیوان سمی” است. این ستاره در قسمت نیش عقرب قرار گرفته است.
اجرام عمیق آسمانی در صورت فلکی عقرب
مسیه ۴
- مسیه ۴ (M4، NGC ۶۱۲۱): مسیه ۴ یک خوشه ستاره ای کروی با قدر ظاهری ۵٫۹ و فاصله تقریبی ۷۲۰۰ سال نوری از منظومه شمسی است. این خوشه اولین خوشه ستاره ای کروی کشف شده است که می توان ستاره های آن را تشخیص داد. درخشان ترین ستاره در M4 دارای قدر ظاهری ۱۰٫۸ است.
سن این خوشه در حدود ۱۲٫۲ میلیارد سال و عرض آن نیز ۷۵ سال نوری است. پیدا کردن این مسیه در آسمان آسان است زیرا در غرب ستاره قلب العقرب قرار دارد. همراه با NGC ۶۳۹۷ در صورت فلکی آتشدان، که آن نیز ۷۲۰۰ سال نوری فاصله دارد، مسیه ۴ نزدیک ترین خوشه ستاره ای کروی به منظومه شمسی محسوب می شود.
خوشه پروانه ای
- خوشه پروانه (مسیه ۶، M6، NGC ۶۴۰۵): مسیه ۶ یک خوشه ستاره ای باز است که به دلیل شکل قرار گرفتن ستاره های آن که شبیه به یک پروانه به نظر می رسد به آن خوشه پروانه نیز می گویند. ستارگان درخشان این خوشه اکثرا ستارگانی داغ، آبی و از کلاس B هستند. قدر ظاهری خوشه پروانه ۴٫۲ است و در فاصله تقریبی ۱۶۰۰ سال نوری از خورشید قرار دارد.
- خوشه بطلمیوس (مسیه ۷، M7، NGC ۶۴۷۵): یک خوشه ستاره ای باز دیگر که در نزدیکی نیش عقرب قرار دارد. قدر ظاهری این خوشه ۳٫۳ است و به آسانی با چشم غیر مسلح دیده می شود.
این خوشه در سال ۱۳۰ میلادی توسط بطلمیوس، ستاره شناس یونانی کشف شد و به همین دلیل به آن خوشه بطلمیوس می گویند. مسیه ۷ دارای ۸۰ ستاره است که قدر ظاهری درخشان ترین ستاره آن ۵٫۶ است. خوشه بطلمیوس ۹۸۰ سال نوری از منظومه شمسی فاصله دارد و سن تقریبی آن ۲۰۰ میلیون سال تخمین زده شده است.
سحابی پنجه گربه
- سحابی پنجه گربه (NGC ۶۳۳۴): این سحابی یک سحابی نشری و یکی از فعال ترین مناطق تولد ستارگان است که شامل برخی از پرجرم ترین ستارگان شناخته شده در کهکشان راه شیری می باشد. باور بر این است که این سحابی ده ها هزار ستاره را در خود جای داده است.
سحابی پروانه
- سحابی پروانه (سحابی حشره، NGC ۶۳۰۲، کالدول ۶۹): یک سحابی سیاره نمای دوقطبی با قدر ظاهری ۷٫۱ که در صورت فلکی عقرب قرار گرفته است. این سحابی از لحاظ ساختاری یکی از پیچیده ترین سحابی های شناخته شده است. ستاره ی مرکزی این سحابی، یک کوتوله سفید است که دمای سطح آن به بیش از ۲۰۰۰ درجه کلوین می رسد و یکی از داغ ترین ستاره ها در کهکشان است.
سحابی جنگ و صلح
- سحابی جنگ و صلح (NGC ۶۳۵۷): یک سحابی نشری در صورت فلکی عقرب که شامل تعداد زیادی پیش ستاره و ستاره های جوان است. دلیل نامگذاری این سحابی به نام جنگ و صلح این است که هنگام مشاهده ی آن در موج فروسرخ بخش غربی این سحابی به شکل یک فاخته و بخش شرقی آن به شکل یک جمجمه دیده می شود.
بیشتر بخوانید:
صورت فلکی مهرماه، میزان یا ترازو
صورت فلکی شهریور، سنبله یا دوشیزه
منبع مقاله: www.constellation-guide.com , www.thoughtco.com
مترجم: لیلا رضایی
