موقعیت و حقایق صورت فلکی گاو
ثور(Taurus) یکی از قدیمی ترین الگوهای آسمان است. اولین سوابق شناخته شده از مشاهده ثور به ۱۵۰۰۰ سال قبل برمی گردد، زمانی در دوران باستان که نقاشان غار تصویر آن را بر روی دیوارهای زیرزمینی لاسکو در فرانسه به تصویر کشیدند.
صورت فلکی گاو ۱۷امین صورت فلکی بزرگ در آسمان است که ۷۹۷ درجه مربع از آسمان را اشغال کرده است. این صورت فلکی در ربع اول نیمکره شمالی قرار دارد و در عرض های جغرافیایی بین ۹۰+ و ۶۵- قابل مشاهده است. صورت فلکی های همسایه او، قوچ، ارابه ران، نهنگ، نهر، دوپیکر و برساووش هستند.
گاو همراه با قوچ، دو پیکر، خرچنگ، شیر، سنبله، ترازو، عقرب، کمانگیر، بزغاله، آبریز و دوماهی به خانواده صورت فلکی ماه های سال تعلق دارد.
چطور صورت فلکی گاو را پیدا کنیم؟
این صورت فلکی در اواخر مهر و اوایل آبان قابل مشاهده است. برای یافتن ثور در آسمان باید ابتدا سه ستاره درخشان شکارچی که در یک خط هستند را بیابید و سپس در امتداد دایره البروج (مسیر ظاهری حرکت خورشید که در یک سال از ۱۲ صورت فلکی عبور می کند) و نزدیک به صورت فلکی های شکارچی و قوچ به دنبال ستاره های درخشان صورت فلکی گاو باشید. این صورت فلکی شبیه به یک الگوی ستاره ای به شکل V است که شاخ های بلند آن در سراسر آسمان گسترش یافته است.
افسانه صورت فلکی ثور
بسیاری از فرهنگ ها این الگوی ستاره ای را به شکل یک گاو می بینند. بابلی های باستان ثور را با الهه بزرگ خود، ایشتار مرتبط می دانند. ایشتار( الهه عشق و جنگاوری)، ثور (گاو آسمان) را به جنگ با قهرمان افسانه گیلگمش می فرستد تا از پیشرفت او جلوگیری کند. انکیدو( یار و همراه گیلگمش) در نبردی گاو را تکه تکه می کند و سر آن را به آسمان می فرستد. گفته می شود که بقیه بدن او صورت فلکی های دیگر مانند دب اکبر را تشکیل می دهد.
یونیان و مصریان باستان نیز، ثور را به شکل یک گاو می دیدند. در افسانه های یونانی، ثور با زئوس ( پادشاه خدایان) مرتبط است. زئوس برای فریفتن و ربودن ائوروپه، شاهدخت زیبای صور و دختر آگنور خود را به گاو سفید با شکوهی تبدیل کرد.
زئوس که به شکل زیباترین گاو تبدیل شده بود، با گله پادشاه مخلوط شد و توانست توجه ائوروپه را جلب کند. شاهدخت در حالی که گاو را تحسین می کرد بر پشت آن سوارمی شود. به محض سوار شدن، گاو بلند شده و به سمت دریا پرواز می کند. زئوس ائوروپه را به جزایر کرت می رساند و در آنجا هویت واقعی خود را نشان داده و با او ازدواج می کند. زئوس و ائوروپه در کرت صاحب سه پسر شدند. در تصویرسازی های افسانه یونانی، فقط قسمت جلو این صورت فلکی نشان داده شده است و گفته می شود بخشی از ثور هنگام حمل ائوروپه در دریا غرق شده است.
در افسانه دیگری ثور به عنوان یو، معشوقه زئوس نشان داده شده است. زئوس برای پنهان کردن یو از هرا(همسرش)، او را به یک گاو سفید تبدیل کرد.
درخشان ترین ستاره های صورت فلکی گاو
درخشان ترین ستاره این صورت فلکی، ستاره آلفا گاو است که با نام دبران نیز شناخته می شود. دبران یک ابرغول نارنجی رنگ است و با قدر ظاهری بین ۰٫۷۵ و ۰٫۹۵، ۱۳امین ستاره درخشان آسمان شب محسوب می شود. این ستاره نام خود را از واژه عربی “الدبران” گرفته است که به معنی ستاره راهنما است، زیرا این طور به نظر می رسد که این ستاره خوشه ستاره ای پروین را که در فاصله نزدیکی قرار دارد، در سراسر آسمان هدایت می کند. دبران کمی سنگین تر از خورشید و چندین برابر بزرگ تر از آن است. این ستاره سوخت هیدروژن خود را به اتمام رسانده و هسته ی آن در حال تبدیل به هلیوم است.
دو ستاره ای که شاخ های گاو را شکل می دهند بتا (نطح) و زتا گاو نامیده می شوند. بتا یک ستاره سفید درخشان و زتا یک ستاره دوتایی است. از چشم انداز ما که بر روی زمین هستیم، می توان دو ستاره ی زتا را هر ۱۳۳ روز یکبار مشاهده کرد.
بارش های شهابی
صورت فلکی گاو همچنین برای بارش های شهابی ثوری نیز شناخته شده است. دو رویداد جداگانه در بخش شمالی و جنوبی صورت فلکی و در اواخر مهر و اوایل آبان در این صورت فلکی رخ می دهد. بارش جنوبی حاصل اجرامی است که از دنباله دار انکه Comet Encke به جا مانده اند، در حالی که بارش شمالی ثوری زمانی ایجاد می شود که مواد دنباله دار ۲۰۰۴ TG10 از جو زمین عبور کرده و تبخیر می شوند.
اجرام عمیق آسمانی
خوشه پروین
صورت فلکی ثور شامل چندین جرم عمیق جالب است. شاید شناخته شده ترین آنها، خوشه پروین (هفت خواهر) باشد. این خوشه مجموعه ای از چند صد ستاره است، اما فقط هفت ستاره درخشان آن را می توان بدون تلسکوپ یا دوربین های دوچشمی مشاهده کرد. ستاره های خوشه پروین، ستاره های آبی جوان و داغی هستند که از طریق ابری از گاز و گرد و غبار حرکت می کنند. آنها تا چند صد میلیون سال دیگر به سفر جمعی خود ادامه خواهند داد تا در کهکشان پراکنده شده و هر کدام مسیر خود را طی کنند.
خوشه ستاره ای دیگر این صورت فلکی، خوشه هیادس (Hyades) است که شکل V چهره گاو را تشکیل می دهد. ستارگان هیادس با درخشان ترین ستاره هایی که شکل V را می سازند، یک گروه کروی را تشکیل می دهند. این ستاره ها عمدتا قدیمی تر هستند و در یک خوشه باز به شکل گروهی در کهکشان حرکت می کنند. به احتمال زیاد این ستاره ها نیز از یکدیگر جدا شده و هر کدام در مسیری جداگانه حرکت کنند. به دلیل سن ستاره های این خوشه، آنها در نهایت عمرشان به پایان می رسد و باعث می شوند که خوشه در چند صد میلیون سال دیگر از بین برود.
یکی دیگر از اجرام جالب صورت فلکی گاو سحابی خرچنگ است که در نزدیکی شاخ گاو قرار دارد. خرچنگ بقایای ابرنواختری است که از انفجار یک ستاره غول پیکر بیش از ۷۵۰۰ سال پیش باقی مانده است. نور این انفجار در سال ۱۰۵۵ میلادی به زمین رسید. ستاره ای که منفجر شد حداقل ۹ برابر جرم خورشید بوده است.
تصویر سحابی خرچنگ که توسط تلسکوپ فضایی هابل ناسا گرفته شده است
سحابی خرچنگ برای چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست، اما از طریق یک تلسکوپ خوب می توان آن را دید. بهترین تصاویری که از سحابی خرچنگ گرفته شده است از طریق تلسکوپ فضایی هابل و رصدخانه پرتو ایکس چاندرا گرفته شده است.
آسمان نمای شباهنگ این افتخار را دارد که با جدیدترین متد های آموزشی، مفاهیم پایه نجوم مانند آشنایی با منظومه شمسی، سیارات و صورت های فلکی را با توجه به سن مخاطب و با بهره گیری از فناوری های جدید و شبیه سازی های سه بعدی آموزش دهد.
آموزش صورت های فلکی راهی جذاب برای نمایش زیبایی های آسمان و توجه به جایگاه ویژه ستارگان است. در این راستا تیم علمی شباهنگ در هر برنامه علاوه بر توضیح دلیل اختصاص هر صورت فلکی به یک ماه از سال و نمایش صورت فلکی های مهم مانند دب اکبر و دب اصغر، تمام ۱۲ صورت فلکی ماه های سال را نیز به صورت سه بعدی و با تصویر افسانه ای آنها در اسطوره های باستان به مخاطبان نمایش می دهد.
بیشتر بخوانید:
صورت فلکی فروردین ماه، قوچ یا بره
همه چیز درباره صورت فلکی شکارچی یا جبار
صورت فلکی ذات الکرسی، افسانه ملکه اتیوپیا
منبع مقاله: www.thoughtco.com
مترجم: لیلا رضایی
