موقعیت صورت فلکی سرطان
صورت فلکی سرطان (Cancer) در نیمکره شمالی آسمان قرار گرفته و نام آن در لاتین به معنی “خرچنگ” است. این صورت فلکی نیز در ابتدا در قرن دوم میلادی و توسط ستاره شناس یونانی، بطلمیوس فهرست بندی شده است.
خرچنگ ۳۱ امین صورت فلکی بزرگ آسمان است که ۵۰۶ درجه مربع از آسمان را اشغال می کند و از این نظر یک صورت فلکی متوسط محسوب می شود. این صورت فلکی در ربع دوم نیمکره شمالی واقع شده و در عرض های جغرافیایی بین ۹۰+ و ۶۰- قابل مشاهده است. صورت فلکی های همسایه سگ کوچک، دوپیکر، مارباریک (هایدرا)، شیر و سیاه گوش هستند.
خرچنگ به همراه صورت فلکی های قوچ، گاو، دوپیکر، شیر، سنبله، ترازو، عقرب، کماندار، بزغاله، آبریز و دوماهی به خانواده صورت فلکی ماه های سال تعلق دارد.
تنها بارش شهابی مرتبط با این صورت فلکی، بارش شهابی دلتا خرچنگی است که همه ساله از ۲۳ آذر تا ۲۵ بهمن رخ می دهد.
افسانه صورت فلکی تیرماه
در افسانه های یونان باستان، صورت فلکی سرطان با داستان خرچنگ در ۱۲ خان هرکول (۱۲ ماموریت برای کفاره ی کشتن همسر و فرزندش) مرتبط است. در داستان، هرا (ملکه آسمان ها و همسر زئوس) خرچنگ را برای گیج کردن هرکول در حین مبارزه با هایدرا، هیولای مار مانندی با سرهای بسیار و نفس زهرآگین که توسط صورت فلکی شجاع در آسمان نشان داده می شود، فرستاد. هنگامی که خرچنگ قصد کشتن هرکول را داشت، هرکول آن را به آسمان ها پرتاب می کند و به شکل صورت فلکی خرچنگ در آسمان باقی می ماند.
در نسخه دیگری از افسانه، هرکول خرچنگ را له می کند و هرا که دشمن قسم خورده ی هرکول است، خرچنگ را به پاس تلاش هایش در آسمان قرار می دهد. با این حال، هرا خرچنگ را در منطقه ای از آسمان قرار می دهد که ستارگان درخشانی ندارد، زیرا با وجود تلاش هایش، خرچنگ در انجام ماموریت خود موفق نبود. صورت فلکی خرچنگ هیچ ستاره ای درخشان تر از قدر چهارم ندارد و کم نورترین صورت فلکی در میان ۱۲ صورت فلکی دایره البروج است.
ستاره های اصلی صورت فلکی تیر
- آلفا خرچنگ (Acubens): چهارمین ستاره درخشان صورت فلکی خرچنگ با قدر ظاهری بین ۴٫۲۰ و ۴٫۲۷٫ آلفا خرچنگ یک سامانه ستاره ای چندگانه است که حدود ۱۷۴ سال نوری از زمین فاصله دارد. این ستاره یک همدم از قدر یازدهم با نام آلفا خرچنگ بی دارد. آلفا خرچنگ یک کوتوله سفید از کلاس A بوده و۲۳ مرتبه درخشان تر از خورشید است.
- بتا خرچنگ (طرف السرطان): درخشان ترین ستاره خرچنگ با قدر ظاهری ۳٫۵ که در فاصله ۲۹۰ سال نوری قرار دارد. این ستاره یک دوتایی شامل یک غول نارنجی از کلاس K و یک همدم با قدر چهاردهم است که با فاصله ۲۹ ثانیه قوسی از آن جدا شده است.
- دلتا خرچنگ (Asellus Australis): یک غول نارنجی با قدر ظاهری ۳٫۹۴ که در فاصله ۱۸۰ سال نوری قرار دارد و دومین ستاره درخشان خرچنگ است. این ستاره موقعیت Messier ۴۴ یا خوشه کندو عسل که یک خوشه ستاره ای باز معروف است را نشان می دهد.
- گاما خرچنگ (Asellus Borealis): یک زیرغول سفید از کلاس A ، با قدر ظاهری ۴٫۶۶ که در فاصله ۱۵۸ سال نوری قرار گرفته است.
- ۵۵ خرچنگ (۵۵ Cancri): یک جفت ستاره شامل یک کوتوله سفید از رشته اصلی و متعلق به کلاس طیفی G8V و یک کوتوله سرخ (ستاره هایی کوچک، سرد و سرخ رنگ با جرمی کمتر از نصف جرم خورشید) از قدر سیزدهم که فقط با تلسکوپ دیده می شود. این سامانه در حدود ۴۱ سال نوری از زمین فاصله دارد.
در سال ۲۰۱۰، ستاره شناسان ۵ سیاره ی فراخورشیدی که در حال چرخش به دور ستاره اصلی ۵۵ خرچنگ هستند را تایید کردند. این سامانه یکی از ۵ سامانه ی سیاره ای شناخته شده است که دارای حداقل ۵ سیاره هستند. سامانه های دیگر منظومه شمسی ما، گلیز۵۸۱ در صورت فلکی ترازو و HD ۱۰۱۸۰ در صورت فلکی هایدرا هستند. نزدیک ترین سیاره ی سامانه به این ستاره یک سیاره زمین سان با جرمی شبیه به نپتون و دورترین سیارات، سیاراتی غول پیکر با جرمی قابل مقایسه با مشتری هستند.
- زتا خرچنگ (Tegmine): یک سامانه ستاره ای چندگانه با قدر ظاهری ۴٫۶۷ که در فاصله ۸۳٫۴ سال نوری از زمین قرار گرفته است. این سامانه حداقل شامل ۴ ستاره است.
زتا خرچنگ از دو ستاره دوتایی به نام های زتا۱ و زتا۲ تشکیل شده است. جفت اول شامل دو کوتوله سفید-زرد از رشته اصلی با نام های زتا خرچنگ A و زتا خرچنگ B است و جفت دوم شامل یک ستاره زرد نوع G و یک کوتوله سرخ از قدر دهم با نام های زتا خرچنگ C و زتا خرچنگ D است.
- لاندا خرچنگ: یک کوتوله آبی-سفید رشته اصلی متعلق به رده B، با قدر ظاهری ۵٫۹۲ و فاصله تقریبی ۴۱۹ سال نوری.
- کسی خرچنگ: یک دوتایی طیفی با قدر ظاهری ۵٫۱۶ که ۳۸۱ سال نوری از زمین فاصله دارد. این سامانه شامل یک غول زرد با قدر ظاهری ۵٫۱۶ از رده G با نام کسی خرچنگ A و یک ستاره همدم که در فاصله ۰٫۱ ثانیه قوسی از آن قرار دارد، است.
اجرام عمیق آسمانی صورت فلکی خرچنگ
خوشه کندوی عسل
- خوشه کندوی عسل (Praesepe, Messier ۴۴, M۴۴, NGC ۲۶۳۲, Cr ۱۸۹): یک خوشه ستاره ای باز که در فاصله ی تقریبی ۵۷۷ سال نوری از زمین قرار دارد. این خوشه با قدر ظاهری ۳٫۷ و عمر تقریبی ۶۰۰ میلیون سال، یکی از پر ستاره ترین و نزدیک ترین خوشه ها به منظومه شمسی است. کندوی عسل را می توان با چشم غیر مسلح در آسمان شب مشاهده کرد. گالیله نخستین کسی بود که خوشه را از طریق تلسکوپ در سال ۱۶۰۹ مشاهده کرد و شارل مسیه (ستاره شناس فرانسوی) در سال ۱۷۶۹ این خوشه را به فهرست اجرام آسمانی خود اضافه کرد. اما پیش از گالیله در قرن دوم میلادی ستاره شناس یونانی، بطلمیوس نیز این خوشه را ” توده ای مبهم در خرچنگ” نامیده است.
کندوی عسل حداقل شامل یک هزار ستاره است. بیش از نیمی از آنها (۶۳٪) کوتوله های سرخ هستند، و تقریبا یک سوم از آنها (۳۰٪) ستاره هایی مانند خورشید هستند که در کلاس های طیفی F، G و K طبقه بندی می شوند. درخشان ترین ستاره ها در این خوشه ستاره هایی با رنگ آبی-سفید و با قدر ظاهری بین ۶ و ۶٫۵ هستند.
مسیه ۶۷
- مسیه ۶۷ (M۶۷, NGC ۲۶۸۲): یکی از قدیمی ترین خوشه های باز شناخته شده که عمر تقریبی آن بین ۳٫۲ تا ۵ میلیارد سال تخمین زده شده است. این خوشه با قدر ظاهری ۶٫۱، بیش از صد ستاره شبیه به خورشید و تعدادی غول سرخ دارد. تقریبا اکثر ستاره های خوشه همسن و در فاصله ی یکسان قرار گرفته اند.
- NGC ۲۷۷۵: یک کهکشان مارپیچی با قدر ظاهری ۱۱٫۰۳ و فاصله تقریبی ۵۵٫۵ میلیون سال نوری از زمین که در سال ۱۷۸۳ توسط ویلیام هرشل، ستاره شناس بریتانیایی کشف شد. این کهکشان چندین بازوی مارپیچی و همچنین چندین منطقه اچ ۲ (ابرهایی بزرگ با چگالی کم و گازهای یونیزه که محل تولد ستارگان هستند) دارد. وجود منطقه اچ ۲ به این معنی است که به تازگی در این منطقه فعالیت هایی جهت تشکیل ستارگان رخ داده است.
- NGC ۲۵۳۵ و NGC ۲۵۳۶: دو کهکشان مارپیچی در صورت فلکی خرچنگ که در تعامل با هم هستند. NGC ۲۵۳۵ یک کهکشان مارپیچی بدون میله با قدر ظاهری ۱۶٫۹ و NGC ۲۵۳۶ یک کهکشان مارپیچی میله ای ( نوعی از کهکشان های مارپیچی که در مرکز آن ساختاری میله مانند از ستارگان وجود دارد) با قدر ظاهری ۱۴٫۶ است.
- NGC ۲۶۰۸: یک کهکشان مارپیچی میله ای با قدر ظاهری ۱۳٫۰۱ و قطر ۶۲۰۰۰ سال نوری که در فاصله ۹۳ میلیون سال نوری قرار گرفته است. دو ابرنواختر در این کهکشان مشاهده شده است.
بیشتر بخوانید:
منبع: www.constellation-guide.com
مترجم: لیلا رضایی
