صورت فلکی خرداد ماه، دوپیکر یا جوزا (gemini)

موقعیت و حقایق صورت فلکی جوزا

صورت فلکی جوزا (gemini) در نیمکره شمالی آسمان واقع شده و نام آن در لاتین به معنی “دوقلوها” است. دوپیکر یکی از صورت فلکی های منطقه البروج است که اولین بار توسط ستاره شناس یونانی، بطلمیوس در قرن دوم میلادی فهرست بندی شد.

جوزا ، ۳۰ امین صورت فلکی بزرگ آسمان است که منطقه ای به اندازه ۵۱۴ درجه مربع از آسمان را اشغال کرده است. این صورت فلکی در ربع دوم نیکره شمالی قرار دارد و در عرض های جغرافیایی بین ۹۰+ و ۶۰- قابل مشاهده است. دو بارش شهابی با این صورت فلکی در ارتباط هستند؛ بارش شهابی جوزایی که یکی از بزرگ ترین بارش های سالانه محسوب می شود و در روز ۲۳ آذر به اوج خود می رسد و بارش شهابی رو دوپیکر (Rho Geminids).

صورت فلکی های همسایه، ارابه ران، خرچنگ، سگ کوچک، سیاه گوش، تک شاخ، شکارچی و گاو هستند.

دوپیکر همراه با قوچ، گاو، خرچنگ، شیر، سنبله، ترازو، عقرب، کمانگیر، بزغاله، آبریز و دوماهی به خانواده صورت فلکی ماه های سال تعلق دارد.

افسانه صورت فلکی دوپیکر

افسانه صور فلکی جوزا

صورت فلکی دوپیکر در افسانه های یونان باستان نشان دهنده ی دو برادر دوقلو با نام های کاستور و پولوکس است. دوقلوها همچنین با نام دیئوسکوری به معنی “پسران زئوس” نیز شناخته می شوند. در اکثر افسانه ها تنها پولوکس پسر زئوس است، و کاستور پسر تیندارئوس، پادشاه فانی اسپارت است.

در افسانه ها آمده است زئوس برای فریفتن لدا، ملکه اسپارت خود را به یک قو که با صورت فلکی دجاجه (قو) در آسمان نشان داده می شود، تبدیل می کند. ملکه و زئوس صاحب دو فرزند با نام های پولوکس و هلن ( همان هلن معروف در افسانه تروی) می شوند. لدا بعدها از تیندارئوس نیز دو فرزند با نام های کاستور و کلوتایمنسترا به دنیا آورد. این دو فرزند به دلیل اینکه پدرشان تیندارئوس بود، بر خلاف فرزندان زئوس فانی بودند.

کاستور و پولوکس در کنار هم بزرگ شدند و بسیار به هم نزدیک بودند. کاستور یک سوارکار فوق العاده بود و در شمشیر بازی نیز مهارت داشت. گفته می شود او به هرکول، بزرگترین قهرمان افسانه ای یونان و روم باستان، شمشیربازی را آموزش داده است. پولوکس نیز برای مهارت های مشت زنی خود معروف بود. این دو برادر در سفر بزرگ آرگونوت ها برای یافتن پشم زرین همراه آن ها بودند و در مواقع بسیاری به خدمه کشتی کمک کردند. آنها به نام حامی مقدس ملوانان شناخته می شدند و گفته می شود آن دو توانایی نجات ملوانانی را داشتند که کشتی شان توسط خدای دریا پوزئیدون شکسته می شد.

در جریان درگیری بین این دو برادر و آیداس و لینکئوس ( که این دو نیز برادران دو قلو و از اعضا سابق آرگونوت ها بودند)، بر سر دختران لئوکیپوس، هیلاریا و فوبه، کاستور به دست لینکئوس کشته می شود. پولوکس از پدر خود زئوس در خواست می کند تا برادر مرده اش را نیز مانند خود نامیرا کند و زئوس آن دو را به آسمان  می فرستد تا برای همیشه در صورت فلکی دوپیکر در کنار یکدیگر باقی بمانند.

دو ستاره ی درخشان این صورت فلکی یعنی ستاره های آلفا و بتا دوپیکر، سر دوقلوها را نشان می دهند.

ستاره های اصلی دوپیکر

ستاره های اصلی دوپیکر

  • آلفا دوپیکر (کاستور): کاستور دومین ستاره درخشان دوپیکر و ۴۴ امین ستاره درخشان آسمان است. این ستاره یک دوتایی بصری ( ستارگان مزدوجی که در میدان گرانشی یکدیگر قرار می گیرند و با تلسکوپ به صورت دوتایی دیده می شوند) با قدر ظاهری ۱٫۵۸ است و تقریبا ۵۱ سال نوری از خورشید فاصله دارد. هر مولفه از سیستم ستاره ای آلفا دوپیکر به خودی خود یک سیستم دوتایی طیفی (ستارگانی که آنقدر به هم نزدیک هستند که نمی توان با تلسکوپ آنها را تفکیک کرد) است که کاستور را یک سیستم چهار ستاره ای می کند. کاستور همچنین یک همدم کم نور در فاصله ۷۲ آرک ثانیه از خود دارد. در فرهنگ عربی، این ستاره به عنوان “سر پیشین” شناخته می شود.
  • بتا دوپیکر (پولوکس): پولوکس درخشان ترین ستاره دوپیکر و ۱۷ امین ستاره درخشان آسمان شب است. این ستاره یک غول نارنجی تکامل یافته است که در رده بندی ستارگان در دسته K0III قرار می گیرد. قدر ظاهری پولوکس ۱٫۱۴ و فاصله آن از منظومه شمسی ۳۳٫۷۸ سال نوری است.

جرم این ستاره دو برابر جرم خورشید و شعاع آن در حدود ۹ برابر شعاع خورشید است. این ستاره نیز در فرهنگ عرب به ” سر پسین” شناخته می شود.

  • گاما دوپیکر (هنعه): هنعه یکی دیگر از ستارگان درخشان صورت فلکی دوپیکر است. قدر ظاهری این ستاره ۱٫۹۱ است و در فاصله ۱۰۹ سال نوری از زمین قرار دارد.

هنعه یک زیرغول سفید با رده بندی A1 IV است. جرم این ستاره ۲٫۸ جرم خورشید،  شعاع آن ۳٫۳ شعاع خورشید و روشنایی آن در حدود ۱۲۳ برابر درخشش خورشید است.

  • اپسیلون دوپیکر (مبسوطه): این ستاره که پای راست کاستور را نشان می دهد، یک ابرغول است که به کلاس طیفی G8 Ib تعلق دارد. قدر ظاهری این ستاره ۳٫۰۶ و فاصله تقریبی آن ۸۴۰ سال نوری است. جرم این ستاره ۱۹ برابر جرم خورشید، شعاع آن در حدود ۱۰۵-۱۷۵ برابر شعاع خورشید و روشنایی آن ۸۵۰۰ برابر درخشان تر از خورشید است.
  • مو دوپیکر (پس پای): ۴ امین ستاره درخشان صورت فلکی دوپیکر با قدر ظاهری ۲٫۸۵ که در فاصله ۲۳۰ سال نوری قرار دارد. این ستاره یک غول قرمز است که به کلاس طیفی M3 III تعلق دارد.
  • اتا دوپیکر (پیش پای): یک ستاره چندگانه که در فاصله حدودا ۳۵۰ سال نوری قرار گرفته است. این ستاره از سه مولفه تشکیل شده است: یک دوتایی طیفی و یک ستاره کوتوله از کلاس G0 که با دوره تناوبی ۷۰۰ ساله به دور ستاره دوتایی می چرخد.
  • کسی دوپیکر: یک زیرغول سفید-زرد با قدر ظاهری ۳٫۳۵ و متعلق به کلاس طیفی F5 IV. این ستاره ۱۱ برابر درخشان تر از خورشید است و در فاصله ۵۸٫۷ سال نوری از زمین قرار دارد. این ستاره یکی از ۴ پا دوقلوها را تشکیل می دهد و بدون دوربین دوچشمی نیز قابل مشاهده است.
  • دلتا دوپیکر (وسط السماء): یک زیرغول سفید-زرد با قدر ظاهری ۳٫۵۳ که در فاصله ۶۰٫۵ سال نوری قرار گرفته است. این ستاره در واقع یک سیستم سه ستایی است.
  • کاپا دوپیکر: یک سیستم ستاره ای چندگانه با قدر ظاهری ۳٫۵۷ که در فاصله ۱۴۳ سال نوری قرار دارد. این ستاره ۷۸ مرتبه درخشان تر از خورشید است و در رده بندی ستارگان در دسته G8 جای دارد.
  • لاندا دوپیکر: لاندا متعلق به کلاس طیفی A3 است و به عنوان یک ستاره متغیر (ستاره ای که به مرحله ناپایداری رسیده است) طبقه بندی می شود. قدر ظاهری این ستاره ۳٫۵۸ است و در فاصله ۹۴٫۳ سال نوری قرار گرفته است. این ستاره ۲۸ مرتبه درخشان تر از خورشید و دو برابر سنگین تر از آن است. شعاع آن نیز ۲٫۸ شعاع خورشید است. سن تقریبی ستاره ۸۰۰ میلیون سال است.
  • یوتا دوپیکر: یک ستاره متغیر با قدر ظاهری ۳٫۷۸ که در فاصله ۳۲۶ سال نوری قرار دارد. این ستاره به کلاس طیفی G9 III تعلق دارد و به عنوان یک ستاره متغیر طبقه بندی می شود.
  • زتا دوپیکر (مقبوضه): یک ابرغول با درخشندگی متوسط و یک ستاره متغیر که به عنوان متغیر دلقا قیفاووسی کلاسیک شناخته می شود. متغیرهای دلتا قیفاووسی معمولا ۲۰- ۴ برابر سنگین تر از خورشید هستند و می توانند تا ۱۰۰۰ مرتبه درخشان تر نیز باشند. آنها عموما ابرغول های زرد متعلق به کلاس طیفی F6-K2 هستند و می توانند بسته به دوره های نوسانات خود که از چند روز تا ماه ها به طول می انجامد، درخشندگی متغیری از خود بروز دهند.

مقبوضه نیز مانند دیگر ستاره ها در این کلاس طیفی، فرکانس نوسانات منظمی دارد که با جرم ستاره تعیین شده است. درخشش این ستاره در یک دوره ۱۰٫۱۴۸ روزه تغییر می کند و قدر ظاهری آن از ۳٫۶۸ تا ۴٫۱۶ متغیر است. این ستاره ۲۹۰۰ مرتبه درخشان تر از خورشید است.

تاو دوپیکر و کوتوله قهوه ای

تاو دوپیکر و کوتوله قهوه ای

  • تاو دوپیکر: یک غول نارنجی با طبقه بندی طیفی K2 III و قدر ظاهری ۴٫۴۲ که در حدود ۳۲۱ سال نوری از منظومه شمسی فاصله دارد. با وجود قدر ظاهری بالا، این ستاره در شرایط رصدی مناسب بدون دوربین دوچشمی قابل مشاهده است. این ستاره دو برابر سنگین تر از خورشید و ۲۲۴ مرتبه درخشان تر است. شعاع آن نیز ۲۷ برابر شعاع خورشید است.

تاو دوپیکر یک همدم کوتوله قهوه ای دارد که مدار خود به دور ستاره اصلی را در ۳۰۵ روز کامل می کند.

  • یو دوپیکر: یک ستاره دوتایی متشکل از یک کوتوله سفید که در نزدیکی یک کوتوله سرخ می چرخد. هر ۱۰۰ روز، ستاره یک انفجار دارد و این انفجار باعث افزایش چشمگیر درخشندگی آن می شود.

دوره مداری این دو کوتوله ۴ ساعت و ۱۱ دقیقه به طول می انجامد، که بسیار کوتاه است و به همین دلیل یو دو پیکر در دسته ستارگان متغیر طبقه بندی می شود. قدر ظاهری این ستاره بین ۱۴ تا ۱۵٫۱ متغیر است اما در طول انفجار، ستاره ۱۰۰ مرتبه درخشان تر نیز می شود. یو دوپیکر ۴۰۰ سال نوری از خورشید فاصله دارد.

اجرام عمیق آسمانی

  • مسیه ۳۵ (NGC 2168): یک خوشه ستاره ای باز با قدر ظاهری ۵٫۳۰ که در حدود ۲۸۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد.

مسیه 35 و NGC2158

مسیه ۳۵ و NGC2158

  • NGC ۲۱۵۸: یک خوشه ستاره ای باز دیگر که در جنوب غربی مسیه ۳۵ قرار دارد. قدر ظاهری خوشه ۸٫۶ و فاصله آن از خورشید در حدود ۱۱۰۰۰ سال نوری است. دانشمندان معتقدند این خوشه یک میلیارد سال سن دارد.

سحابی اسکیمو

سحابی اسکیمو

  • سحابی اسکیمو یا دلقک (NGC 2392): یک سحابی سیاره نما که در سال ۱۷۸۷ توسط ویلیام هرشل، ستاره شناس انگیلیسی کشف شد. این سحابی ها به علت حلقوی بودن در تلسکوپ های ضعیف به شکل سیاره دیده می شوند و به همین دلیل به آنها سحابی سیاره نما می گویند. قدر ظاهری این سحابی ۱۰٫۱ و فاصله آن از منظومه شمسی ۲۸۷۰ سال نوری است و می تواند با یک تلسکوپ کوچک دیده شود.
  • سحابی عروس دریایی (IC 443): عروس دریایی، بقایای یک ابرنواختر عظیم است که بین ۳۰۰۰۰-۳۰۰۰ سال پیش اتفاق افتاده است. این سحابی در حدود ۵۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و می توان آن را در نزدیکی ستاره اتا دوپیکر پیدا کرد.

سحابی مدوسا

سحابی مدوسا

  • سحابی مدوسا (Abell 21): یک سحابی سیاره نما که در نزدیکی مرز صورت فلکی سگ کوچک قرار گرفته است. علت نام گذاری سحابی تشابه آن به مدوسا، هیولای افسانه پروسیوس است که نگاه او می توانست مردم را به سنگ تبدیل کند. قدر ظاهری این سحابی ۷٫۶۸ و فاصله آن از منظومه شمسی ۱۵۰۰ سال نوری است.
  • جمینگا (Geminga): یک ستاره نوترونی با قدر ظاهری ۲۵٫۵ که در فاصله ۸۱۵ سال نوری قرار دارد. نام جمینگا به معنی ” چشمه پرتو گاما جوزایی” است.
  • NGC ۲۱۲۹: یک خوشه ستاره ای جوان با قدر ظاهری ۶٫۷ و فاصله تقریبی ۷۲۰۰ سال نوری از خورشید. این خوشه در بازوی مارپیچی کهکشان راه شیری قرار گرفته و سن تقریبی آن ۱۰ میلیون سال تخمین زده شده است.
  • NGC ۲۳۷۱-۲: یک سحابی سیاره نما با قدر ظاهری ۱۳ و فاصله تقریبی ۴۴۰۰ سال نوری از زمین. این سحابی در جنوب غربی ستاره کاستور قرار گرفته و می توان با تلسکوپ آن را رصد کرد.
  • NGC ۲۳۵۵: یک خوشه ستاره ای باز که از ستاره های قدیمی تشکیل شده است. قدر ظاهری خوشه ۹٫۷ و فاصله تقریبی آن ۵۴۰۰ سال نوری است. سن تقریبی خوشه نیز یک میلیارد سال تخمین زده شده است.

بیشتر بخوانید:

صورت فلکی فروردین ماه، قوچ، بره یا حمل

صورت فلکی اردیبهشت ماه، گاو یا ثور

منبع: www.constellation-guide.com

مترجم: لیلا رضایی

ممکن است شما دوست داشته باشید

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.