میلیونها سال پیش، قبل از اینکه اثری از ما انسان ها یا اجداد ابتدایی ما روی زمین باشد، جانداران و موجوداتی کوچک و بزرگ در زمین زندگی می کردند که امروزه اثری از آن ها نمی بینیم. این ساکنان ابتدایی زمین در انواع و اقسام گونه ها، از خرنده تا پرنده، از گوشتخوار تا گیاهخوار، در کنار هم و با جدال با هم برای بقا زندگی می کردند.
آن ها دایناسور نام داشتند.
حتما با دایناسورها در کتاب علوم خود تا حدی آشنا شده اید. در این مطلب می خواهیم راجع به تعدادی از این جانداران ماقبل تاریخ صحبت کنیم.
برخی از زمین شناسان در طی دو قرن قبل، در جست وجوی آثار به جا مانده از جانداران گذشته با بقایا و فسیلهایی ازدایناسورها برخورد کردند و از آن زمان تاکنون دایناسورها بخشی از فرهنگ جهانی شده اند که در کتابها و فیلمهای زیادی نیز از آن ها نام برده می شود. مثلا فیلم بسیار هیجان انگیز پارک ژوراسیک!
دوران زندگی دایناسورها در زمین:
طبق تحقیقات دانشمندان دایناسورها از حدود ۲۳۵ میلیون سال پیش به وجود آمدند و تا ۶۵ میلیون سال پیش نیز در زمین زندگی می کردند. یعنی دایناسورها زمانی در زمین زندگی می کردند که هنوز قاره های زمین از هم جدا نشده بود و همه قاره ها یک خشکی محسوب می شد که به آن پانگه آ یا کهن قاره می گفتند. این کلمه ریشه یونانی دارد و از دو کلمه “همه” و “زمین” تشکیل می شود.
دایناسورها که در دسته خزندگان قرار می گیرند، بسیار بزرگتر از پستانداران زمان خود بودند و به همین علت تا میلیون ها سال توانسته بودند در زمین حکمرانی و فرمانروایی کنند. حتی کوچکترین دایناسورها هم در مقایسه با بسیاری از پستانداران زمان خود بزرگتر بودند. به همین دلیل اگر دایناسورهای کوچکتر در نتیجه تغییرات آب و هوایی یا نبود غذا و اتفاقات دیگر از بین می رفتند، باز هم دایناسورهای بزرگتر بقا و زندگی خود را حفظ می کردند.
معنای دایناسور:
کلمه دایناسور برگرفته از دو کلمه یونانی دنیوس به معنی وحشتناک، نیرومند یا شگفت‌انگیز و سورا به معنی مارمولک یا حیوان خزنده گرفته شده است. این کلمه اولین بار در سال ۱۸۴۲ توسط دانشمندی زمین شناس و جانور شناس به نام ریچارد اوون استفاده شد.
آشنایی با تعدادی از دایناسورها:
همانطور که می دانید دایناسورها از سلسله جانوران، دسته خزندگان و راسته مهره داران هستند. دایناسورها را بر اساس ویژگی های آنها نام گذاری می کنند، این نام گذاری به زبان لاتین ویونان قدیم است.
بعضی از انواع دایناسورها را نام ببریم:
براکیوزاروس
سنگین ترین دایناسور شناخته شده تادکنون براکیوزاروس (Brachiosaurus) با وزن تقریبی ۸۰ تن، طول ۲۶ متر و قد ۱۶ متر است. وزن و جثه این حیوان تقریبا برابر با ۱۷ فیل آفریقایی است.
لسوتوزوروس
کوچک ترین فسیل دایناسور که تاکنون شناسایی شده متعلق به لسوتوزوروس (lesothosaurus) است که اندازه ای برابر با یک جوجه کوچک دارد
ترودون
ترودون (Troodon) باهوش ترین دایناسور جهان بوده است. این شکارچی با طول تقریبی ۲ متر، مغزی به اندازه پستانداران یا پرندگان امروزی داشت.
استگوزاروس
استگوزاروس(Stegosaurus) کوچک ترین مغز را در بین تمام دایناسورها داشته و اندازه مغز این حیوان فقط ۳ سانتی متر و وزن آن فقط ۷۵ گرم بود.
براکیوزارید
بلندترین دایناسورها گروه براکیوزارید(Brachiosaurid از ساروپادها sauropod) بودند. پاهای جلویی این دایناسورها بلندتر از پاهای عقبی آن ها بود که باعث می شد آن ها ظاهری شبیه به زرافه ها داشته باشند.مشهورترین گروه شناخته شده از این دایناسورها ۱۳ متر قد داشت. ساروپوزیدون بسیار غول پیکر بود و احتمالا تا ۱۸٫۵ متر قد داشته.
تیرانوسوروس
تیرانوسوروس یک گوشتخوار دوپا با یک جمجمه بزرگ بود که با دم بزرگش تعادلش را حفظ می کرده و نسبت به پاهای بزرگ و نیرومند عقب، دست های تیرانوسوروس کوچک و باریک بودند. تی رکس یکی از بزرگ‌ترین درندگان زمین شناخته شده است که حدود ۱۲٫۳ تا ۱۳٫۲ متر طول، ۳٫۶ تا ۴٫۳ متر ارتفاع و حدود ۸٫۴ تا ۱۴ تن وزن داشته است.
علت اصلی انقراض دایناسورها:
علاوه بر دلایلی مانند فوران آتش فشان ها، سیل ها و درگیری بین دایناسورها برای یافتن غذا که منجر به نابودی تعداد زیادی از آنها شد، حدود ۶۵ میلیون سال پیش، یک حادثه فاجعه بار رخ داد که باعث از بین رفتن گسترده شد. در نتیجه این اتفاق، دایناسورها و بسیاری از موجودات دریایی و زمینی تا ۷۵ درصد از کل گونه‌های جانوری از روی زمین ناپدید شدند. اکثر دانشمندان بر این باورند که علت فاجعه جهانی محیط زیست سقوط یک سیارک به اندازه ۱۰ کیلومتر است که باعث شد دهانه ای به قطر حدود ۱۸۰ کیلومتر و عمق اولیه ۱۷-۲۰ کیلومتر تشکیل شود.
