از دیرباز تماشای آسمان و ستارگان درخشان در شب برای بشر لذت بخش بوده است. او از آسمان تصورات زیادی داشته و حتی بر این باور بوده که قرار است پس از مرگ در میان ستارگان ادامه حیات دهد. کما اینکه برای خودش و یافتن مسیر پیش رویش از ستارگان مدد جسته و نقشه ای از قرار گرفتن ستارگان در آسمان شب در ذهنش متصور شد که به آن صور فلکی گفته می شود و شامل ۸۸ صورت فلکی است که برگرفته از افسانه ها و داستان های گوناگون در میان ملل مختلف دنیاست و بعضا نام خدایان و قهرمانان و پهلوانان اساطیری را در بر گرفته است، مانند هرکول، برساووش یا پرسئوس، آندورمدا و …
از سوی دیگر در تمام دوران از گذشته تا به امروز، دانستن رمز و راز آسمان نیز دست مایه تحقیقات و مطالعات دانشمندان و منجمان بوده و آن ها را بر این داشته که ابزارها و وسایلی بسازند تا به کمک آن ها بتوانند آسمان را شبیه سازی کنند.
ابزارهای مطالعه و شناخت ستارگان
در میان انواع ابزارهای گوناگون مانند انواع اسطرلاب، سُدْس، قطب نما، تلسکوپ و … که از گذشته وجود داشته و با پیشرفت تکنولوژی روز به روز بهتر و کارآمدتر شده است، باید مکان هایی نیز برای تماشا و مطالعه آسمان و ستارگان ساخته می شد تا تحقیق و پژوهش در میان راز و رمز ستارگان و دنیای کهکشان به صورت بهتری ادامه یابد.
یکی از مکان هایی که برای شبیه سازی آسمان و آموزش نجوم و تحقیق و پژوهش پیرامون آسمان و ستارگان به کار می رود و از گذشته تا به امروز پیشرفته تر شده است، رصدخانه است. سابقه ساخت رصدخانه به حدود سال ۲۱۲ هـ. ق (۸۲۸ م) در بغداد باز می گردد که دو اخترشناس برجسته به نام های فضل بن نوبخت اهوازی و محمد بن موسی خوارزمی بر آن ریاست داشتند. در ایران نیز رصدخانه بتانی در رقّه و رصدخانه عبد الرحمان صوفی در شیراز از جمله قدیمی ترین رصدخانه ها محسوب می شوند.
با گذشت زمان و در طول چند قرن اخیر با پیشرفت تکنولوژی بستر برای رشد علم ستاره شناسی نیز گسترده تر و روندی بسیار سریع پیدا کرد و دانشمندان و منجمان بسیاری در سراسر دنیا توانستند به آگاهی های بسیار زیادی در مورد اسرار کیهان دست یابند.
آسمان نما
اما اینکه بخواهیم آسمان و ستارگان و اسرار نهفته در میان آن ها را فقط معطوف به رشته های دانشگاهی مرتبط بدانیم، بسیاری از علاقه مندان به ستاره شناسی را از دایره علم نجوم بیرون رانده ایم. از سوی دیگر به دلیل فراهم نبودن شرایط مناسب رصد آسمان در شهر های بزرگ و عدم توجه به پژوهش های نجومی در ایران، استفاده از وسیله ای برای شبیه سازی آسمان شب و اجرام آسمانی بسیار حائز اهمیت و پرکاربرد است.
به همین منظور ساخت وسایلی آموزشی برای یادگیری علم نجوم در میان کودکان و نوجوانان و سایر علاقه مندان، بدون نیاز به صرف هزینه های گزاف در ایران همانند سایر نقاط جهان آغاز شد تا با آموزش علم ستاره شناسی و اسرار کیهان، استعدادهای بزرگ نهفته در میان کودکان و نوجوانان شناخته شده و راه پیشرفت و اعتلای کشورمان همانند سایر کشورها هموار شود. چرا که در عصری به سر می بریم که تمام دنیا، سودای فتح و دستیابی به آسمان را در سر می پرورانند، بنابراین نباید از قافله عقب ماند.
یکی از مهم ترین ابزارهای کمک آموزشی آسمان نما است که با استفاده از آن می‌توان علوم پایه نظیر نجوم و زیست را با شبیه سازی به صورت کارآمدتر آموزش داد. آسمان نما با شبیه سازی آسمان تصاویر خیره کننده، آن را به صورت ۳ بعدی برای مخاطبان نمایش می دهد. بدین طریق تصویری از موقعیت و حرکت ستارگان، سیارات، پدیده های آسمان، نظم و شگفتی های آفرینش را به نمایش می گذارد.
به مانند سینما که عرضه کننده هنرهای نمایشی برای عموم است، آسمان نما نیز خلاقیت انسان را در شبیه سازی آسمان و پدیده های کیهانی به نمایش گذاشته و اسرار کیهان را به صورت ملموس بازگو می کند. آسمان نما تئاتری عمومی در زمینه آموزش نجوم و علوم دیگر است و به طور سنتی با سقف گنبدی شکلی ساخته شده است که روی آن، تصاویر ستاره‌ها، سیارات و دیگر اشیا سماوی نمایش داده می‌شوند. واژه آسمان نما می‌تواند به مکانی اشاره کند که در آن یک نمایش تئاتر با هدف آموزش و به وسیله یک پروژکتور خاص ارائه می شود. در توصیفی دیگر آسمان نما به منظور ارائه نرم‌افزارهای رایانه ای یا سایت های اینترنتی بکار گرفته می شود که به کاربر امکان شبیه سازی مناظر آسمان شب و پدیده‌های آسمانی مختلف را می دهد.
نمایش آسمان نما یک تجربه همه‌جانبه و تعاملی است که در آن زمان، فضا و مکان برای درک دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم تغییر می کند. برنامه آسمان نما هم شامل معرفی ویژگی ها و هم بررسی “آسمان این ماه” است که در آن اعضای عمومی می‌توانند در جلسه پرسش و پاسخ در مورد رویدادهای پیش روی ستاره‌شناسی شرکت کنند.
ادامه دارد…
سلام
توضیح خوبی از آسمان نما ارائه دادید. خیلی خوب بود.
ممنون
با سلام. گروه علمی آموزشی شباهنگ از اظهار نظر انگیزاننده شما سپاسگزاری کرده، امید است با مطالعه سایر بخش های سایت، ما را از نظرات خود بهره مند کنید. سپاس
سلام، ممنون از مطالب مختصر و مفیدتون، یه سوال داشتم؛ فیلم هایی که در اسمان نما پخش میشن فیلم هایی هستن با پسوند فول دام اگه اشتباه نکنم. ایا هر فیلمی رو میشه به فولدام تبدیل کرد؟! مثلا پسوند ام‌پی فور تبدیل بشه به فول دام
با سلام. خیر الزاما فول دام نیستن و نمیشه هر فیلمی رو تبدیل به فول دام کرد.