صورت های فلکی

انسان در گذر زمان از گذشته تا کنون گویی همواره خدا را در دل ستارگان جستجو می کند.

راز و رمز کیهان و تماشای ستاره ها همیشه برای بشر لذت بخش بوده است. چه آن زمان که در دل جنگل ها و کوه ها و دشت ها به دنبال شکار بوده و شب هنگام از فراز غارها به آسمان می نگریست و چه بعدها که یک جا نشین شد و برای خود خانه و کاشانه ای ساخت و چه حالا پس از گذشت هزاران سال و رسیدن به پیشرفت چشمگیر در زمینه علوم مختلف، باز هم ستارگان و  آسمان بالای سر برای انسان سر شار است از حس کنجکاوی، اوج، کمال، لذت و زیبایی.

بشر از دیرباز برای یافتن مسیرش نیز از ستارگان مدد جسته و به واسطه نقشه ای خیالی راه خود را به سمت مقصدش پیدا می کرده است. این نقشه که به صور فلکی یا صورت های فلکی معروف است، در برگیرنده ستارگان و اجرام آسمانی است که انسان با استفاده از قوه تخیل و محاسبات منطقی به آن رسیده است.

در بین تمدن‌ های باستانی اولین فرهنگ‌ هایی که شروع به طبقه ‌بندی آسمان برای نامگذاری نمودند، عبارتند از بابلی ‌ها، هندی‌ ها، یونانی ‌ها، رومی‌ ها، چینی ‌ها و میان قاره‌ آمریکا. این اشکال بر روی آسمان، مانند استان‌ ها یا کشورهای مختلف بر روی نقشه ‌های زمینی هستند.

تا قبل از ۱۹۳۰ هر کسی هر قسمتی از آسمان را به طور دلخواه می ‌توانست به هر اسمی بنامد و بنابراین هیچ مرز مشخص شده ای وجود نداشت. برای رفع شبهه و ایجاد یگانگی، ستاره‌ شناسان جهان در سال ۱۹۳۰ تصمیم گرفتند که نام ‌های خاصی (به زبان لاتین) به همراه مرزی مشخص برای کلیه‌ صورت‌ های فلکی انتخاب کنند. این همان حدود و اسم ‌هایی است که امروزه در سطح جهانی پذیرفته شده است.

این که این صور فلکی تا حد زیادی توانسته گره گشای انسان های پیشین در پیدا کردن مسیر یا محاسبات آن ها در زمینه ستارگان و سیارات باشد، امری است غیر قابل انکار، اما این نکته را نیز نمی توان انکار کرد که در ساخت و پرداخت این صورت های فلکی خرافات و افسانه های زیادی وارد شده است.

در ادامه به نام این صور فلکی و برخی داستان ها درباره بعضی از آن ها اشاره می کنیم:

صورت های فلکی نیمکره شمالی:

صورت های فلکی نیم کره جنوبی:

بیشتر بخوانید:

انوشه انصاری، اولین ایراندخت فضانورد

سیاهچاله ها، غول های کیهانی

زمین، سیاره دوست داشتنی ما

آشنایی با برخی افسانه ها در مورد صورت های فلکی

برای هرکدام از این صور فلکی داستان ها و افسانه هایی ساخته و پرداخته شده است که  بسیاری از آن ها خرافی هستند.

داستان آندرومدا یا زن به زنجیر کشیده شده          

طبق باور یونانیان، قیقاووس پادشاه اتیوپی و همسر خودپسندش کاسیوپیا، دختر بسیار زیبایی به نام آندرومدا داشتند. کاسیوپیا ادعا می کند که از تمام الهه ها زیبا تر است و چون این حرف به گوش آفرودیت الهه عشق و زیبایی و دختر اورانوس، رسید، برای مجازات هیولای دریایی ترسناکی را به اتیوپی فرستاد که امروزه به شکل صورت فلکی نهنگ در آسمان قرار دارد. این هیولای وحشتناک که از دهانش آتش می بارید، تمام آن سرزمین را ویران کرد. راه چاره تنها در تسلیم کردن دختر قیقاووس و کاسیوپیا، به هیولا بود. بنابراین آندرومدا را به زنجیر کشیده و در ساحل به صخره ها می بندند تا هیولا با گرفتن او از سرزمین اتیوپی برود.

اما در همین زمان پرسئوس یا برساوش پهلوان ( perseus  پرسه یا برساوش پسر زئوس )، که او نیز به شکل صورت فلکی در آسمان قرار دارد، از راه می رسد و با کمک سر هیولای گورگون که هر چیزی به آن نگاه کند، تبدیل به سنگ می شود، هیولای دریایی را به سنگ مبدل می کند و جان آندرومدا را نجات می دهد.

این دو سپس با هم ازدواج کرده و سال ها در کنار هم با فرزندانشان زندگی می کنند. خدایان هم به خاطر شجاعت های پرسئوس و عشق او به همسرش آندرومدا، آن دو را پس از مرگ به آسمان ها بردند و به شکل صورت فلکی در میان ستارگان جای دادند. آندرومدا نام نزدیکترین کهکشان 

داستان هفت خواهر خوشه پروین                                  

در صورت فلکی ثور یا گاو، خوشه پروین یا هفت خواهر، در فاصله ی ۴۰۰ سال نوری قرار دارد. هفت خواهر به نام های میا، الکترا، تایجته، آلسیونه، سلیونو، آستروپ و مروپ، فرزندان اطلس، خدایی که آسمان را بر دوش نگاه داشته وحوری دریایی پلیون(محافظ کشتیرانان) بودند.

Pleiades یا پلیادس، باکره هایی همنشین الهه شکار و ماه (آرتمیس) بودند، روزی در حالی که در کمین گوزن ماده ای بودند، شکارچی بزرگ، اوریون، که زیبایی آن ها او را شدیدا تحت تاثیر قرار داده بود، بی رحمانه آن ها را تعقیب کرد. هفت خواهر هراسان فرار کردند. در همین حال، آرتمیس نزد زئوس شکایت کرد و مداخله او را خواستار شد. زئوس هفت خواهر را به دسته ای فاخته تبدیل کرد و آن ها به آسمان پرواز کردند. آرتمیس از بی حرمتی آشکار اوریون عصبانی شد و انتقامش را از اوریون گرفت. به طوری که آپولو، برادر آرتمیس با اوریون رو در رو شد و عقرب غول پیکری را فرستاد تا به اوریون حمله کند. زئوس، شکارچی مرده را در آسمان قرار داد تا برای همیشه در تعقیب بیهوده پلیادس در آسمان باشد، به همراه صورت فلکی عقرب در تعقیب او.

داستان هرکول

از این دست داستان ها یا افسانه ها درباره صورت های فلکی زیاد است، هر تمدن و هر فرهنگی آنطور که از باورها و اعتقاداتش سرچشمه می گرفته، برای این صور فلکی قلم فرسایی کرده است. در داستان دیگری درباره صورت فلکی هرکول آمده است که هرکول ماجراهای زیادی را پشت سر می گذارد. به دلایلی  به وی دوازده کار سخت محول شد که از جمله آن ها می توان به کشتن شیر نیمیان، کشتن مار نه سر هایدرا و همچنین له کردن یک خرچنگ در طی این ماموریت ها اشاره کرد. در آخرین مرحله هرکول به دنیای مردگان فرستاده شد تا سگی سه سر را روی زمین بیاورد.

داستان خرس بزرگ

از خرس بزرگ به عنوان درختی که از زئوس در زمانی که کودک بود محافظت می کرد یاد می شود. در برخی حکایت ها هم از او به عنوان کالیستو، ملازم زئوس و آرتمیس یاد می شود، حکایت های فراوانی درباره چگونگی تبدیل شدن کالیستو (Callisto) به خرس بزرگ هست. در یکی از این حکایت ها آمده است که وی توسط زئوس باردار شده و فرزندی به نام آرکاس به دنیا می آورد. آرتمیس برای انتقام از کالیستو او را به شکل خرسی (البته خرسی دارای عقل و شعور انسانی) درآورده که به مدت ۱۵ سال در جنگل زندگی می کند. روزی کالیستو در بین شکارچیان، پسر خود آرکاس را تشخیص می دهد، اما زمانی که قصد دارد به وی نزدیک شود، زئوس یک تند باد عظیم  فرستاد که هر دوی آن ها را به آسمان عروج داد و کالیستو را به صورت فلکی خرس بزرگ تبدیل کرد.

صورت های فلکی ماه های تولد یا دایره البروج:

در واقع هر برج‌ یک دوازدهم مسیر فرضی حرکت خورشید در آسمان است که یک ماه به طول می انجامد، هرکدام از شما در یک ماه خاص متولد شده اید، جالب است که بدانید یک صورت فلکی، مخصوص ماه تولد شما وجود دارد:

فروردین: صورت فلکی قوچ، بره یا حمل (۲۱ مارس – ۲۰ آوریل)                   

اردیبهشت: صورت فلکی گاو یا ثور (۲۱ آوریل – ۲۱ مه)

خرداد: صورت فلکی دوپیکر یا جوزا (۲۲ مه – ۲۱ ژوئن)

تیر: صورت فلکی خرچنگ یا سرطان (۲۲ ژوئن – ۲۲ ژوئیه)

مرداد: صورت فلکی شیر یا اسد (۲۳ ژوئیه – ۲۲ اوت)

شهریور: صورت فلکی دوشیزه یا سنبله (۲۳ اوت – ۲۳ سپتامبر)

مهر: صورت فلکی ترازو یا میزان (۲۴ سپتامبر – ۲۳ اکتبر)

آبان: صورت فلکی کژدم یا عقرب (۲۴ اکتبر – ۲۲ نوامبر)

آذر: صورت فلکی کماندار یا قوس (۲۳ نوامبر – ۲۱ دسامبر)

دی: صورت فلکی بزغاله یا جدی (۲۲ دسامبر – ۲۰ ژانویه)

بهمن: صورت فلکی آبریز یا دلو (۲۱ ژانویه – ۱۹ فوریه)

اسفند: صورت فلکی دوماهی یا حوت (۲۰ فوریه – ۲۰ مارس)

گروه علمی آموزشی شباهنگ با هدف اعتلای هر چه بیشتر آموزش و پرورش و رشد خلاقیت، به ارائه خدمات آموزشی در جهت شناسایی و ترویج مفاهیم آموزشی از جمله نجوم آماتوری، برگزاری تورهای رصدی در مدارس و دانشگاه ها، کلاس آزمایش های مهیج، کلاس پزشک کوچک (زیست شناسی و آناتومی بدن)، کلاس های رباتیک، کارگاه های ساخت هواپیما موتورکشی و هواپیما مدل، کارگاه های تفریحی از جمله پخت پنکیک و کاسه شکلاتی و … پرداخته است. شباهنگ این افتخار را دارد که در برگزاری انواع مختلفی از کلاس ها و کارگاه های علمی، آموزشی و تفریحی با مدارس و مراکز آموزشی و پژوهشی همکاری داشته باشد.

اینستاگرام :   Shabahang.planetarium

تلگرام :          shabahang_planetarium@